W tym roku przypada 30 rocznica śmierci Wandy Rutkiewicz – najsłynniejszej polskiej alpinistki i himalaistki wszechczasów.
Urodziła się 4 lutego 1943r. na Litwie. Po II wojnie światowej zdała maturę w liceum we Wrocławiu a następnie studiowała na Politechnice Wrocławskiej, gdzie uzyskała dyplom inżyniera – elektronika. Pracowała początkowo w Instytucie Automatyki Systemów Energetycznych a następnie w Instytucie Maszyn Matematycznych, gdzie była członkinią zakładowego koła „Solidarności” w latach 80-tych. Od najmłodszych lat trenowała różne dyscypliny sportu (biegała, skakała wzwyż, pchała kulą, rzucała dyskiem i oszczepem, uczestniczyła w rajdach samochodowych).
Jej ulubioną dyscypliną była siatkówka gdzie grała w I lidze. Jej pierwsze kontakty z górami miały miejsce w Sudetach a później w Tatrach, gdzie rozpoczęła wspinaczkową przygodę na wielu bardzo trudnych drogach. Będąc taterniczką została wkrótce członkinią Klubu Wysokogórskiego. Zasłynęła jednak jako zdobywczyni wielu najwyższych szczytów górskich w Alpach i Himalajach wchodząc na ósmy z czternastu ośmiotysięczników.
W 1966r. zdobyła czterotysięcznik Mont Blanc – najwyższy szczyt w Alpach, następnie dwa siedmiotysięczniki w Pamirze i Hindukuszu (1970r., 1972r.) oraz jeden sześciotysięcznik w Andach (1985r.).
Jej dobra passa zaczęła się dopiero w Himalajach i Karakorum, gdzie zaczęła zdobywać ośmiotysięczniki.
Jako trzecia kobieta i pierwszy Polak w historii zdobyła 16 października 1978r. najwyższy szczyt Ziemi, Mount Everest (8848 m. n.p.m.) – swój pierwszy ośmiotysięcznik, co było jej szczytowym osiągnięciem. Miało to miejsce dokładnie w dniu wyboru papieża Jana Pawła II. Papież, przyjmując później alpinistkę na audiencji, skomentował ten fakt słowami: „Dobry Bóg tak chciał, abyśmy tego samego dnia zaszli tak wysoko”.
W 1979r. Wanda Rutkiewicz otrzymała Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Jej drugim osiągnięciem było zdobycie (jako pierwszej kobiecie i Polce w historii) drugiego szczytu górskiego na Ziemi w Karakorum – ośmiotysięcznika K2 (8611 m. n.p.m.). Przez to Wanda Rutkiewicz została wpisana do księgi Rekordów Guinnesa.
W swojej karierze zdobyła też inne ośmiotysięczniki: trzy Gaszerbrumy, Nanga Parbat, Sziszapangma, Czo Oju i Annapurna. Niewiele jej brakowało do zdobycia pozostałych szczytów by sięgnąć po Koronę Himalajów i Karakorum. Zamierzała to zrealizować w półtora roku w ramach projektu „Karawana Marzeń”.
Była zdecydowaną zwolenniczką i realizatorką kobiecego alpinizmu i himalaizmu nie tylko w nich uczestnicząc ale i wspierając je. Była autorką i współautorką wielu książek i filmów z dziedziny alpinistyki m.in. „Karawana do marzeń”, „Na jednej linie”, „Zdobycie Gaszerbrumów”, „Kobiety śniegu”.
Zginęła 13 maja 1992r. podczas kolejnej wyprawy na stoku ośmiotysięcznika Kanczendzonga. Jej ciała nigdy nie odnaleziono.
Wanda Rutkiewicz była kobietą tajemniczą i niedostępną, nie miała zbyt wielu przyjaciół a wiele osób zazdrościło jej wyjątkowej odwagi, determinacji i charyzmy. Jednak w oczach ludzi uchodziła za kobietę wyjątkową.
Zasłynęła też z powiedzeń: „Alpinizm – to wentyl dla ludzi odczuwających potrzebę walki”; „Bo tak naprawdę w górach nikt nikomu nie pomoże”; „Demokracja nie jest najlepszą metodą prowadzenia dużych wypraw himalajskich”; „Jestem zdeterminowana i daje mi to poczucie wolności”; „Im więcej alpinistów w górach, tym częściej zachowują się wobec siebie jak przechodnie na ulicy”; W alpinizmie mało jest reguł dotyczących akcji, (…) w stosunku do tak nieobliczalnego przeciwnika, jakim są góry”; „W górach koniec wspinaczki jest bardzo naturalny – jest nim szczyt”.
Pośmiertnie, za wyjątkowe zasługi dla alpinizmu i himalaizmu została odznaczona przez szwajcarską fundację belgijskim Medalem im. Króla Alberta I. Upamiętniona została w wierszu, piosence, na kartce pocztowej i sztuce teatralnej. Została patronką wielu ulic i szkół w Polsce.
